In de utiliteitsbouw zijn luchtkanalen essentieel voor een efficiënt en comfortabel binnenklimaat. Of het nu gaat om kantoren, ziekenhuizen of scholen, ventilatiesystemen spelen een cruciale rol in de luchtkwaliteit, de temperatuurregeling en het welzijn van de gebruikers. Als het om luchtkanalen gaat kunnen installateurs kiezen uit verschillende vormen. ‘Elke vorm heeft specifieke eigenschappen die invloed hebben op de energie-efficiëntie en het comfort, maar ook op de onderhoudsvriendelijkheid en de duurzaamheid van het systeem,’ zegt Albert Walda, directeur Vakcentrum Binnenklimaattechniek. ‘Maar de keuze van het soort ventilatiekanaal hangt toch met name af van de mogelijkheden om de kanalen ter plekke te monteren, waarbij vooral wordt gekeken naar de meest efficiënte oplossing.’

Vierkante en rechthoekige kanalen

Vierkante en rechthoekige kanalen zijn een veelgebruikte vorm in de utiliteitsbouw, vanwege het installatiegemak en de ruimte-efficiëntie. Voordeel is tevens dat je ze eenvoudig kunt integreren/wegwerken in plafonds, muren of schachten. Dat voordeel weegt vooral zwaar bij renovaties en in gebouwen met beperkte ruimte. Volgens Walda is het eveneens een pluspunt dat rechthoekige kanalen vaak wel het gevraagde volume kunnen leveren dat ovale of ronde kanalen niet kunnen. Er worden bijvoorbeeld kanalen van 2000 x 2000 mm gemonteerd, omdat een rond kanaal niet groter wordt geleverd dan rond 1500 mm.
Maar, vierkante of rechthoekige kanaalvormen hebben ook nadelen. Zo ondervindt de lucht in de vierkante en rechthoekige kanalen een hogere weerstand. Hierdoor is er meer energie nodig om de lucht door het systeem te verplaatsen, wat leidt tot een hoger energiegebruik. En de verhoogde luchtweerstand zorgt daarnaast voor meer turbulentie en geluidsproductie, wat het comfort voor de gebouwgebruikers vermindert. Ook het onderhoud van vierkante en rechthoekige kanalen kan complexer zijn, vooral in de hoeken waar vuil, stof en micro-organismen zich kunnen ophopen. Dit vereist regelmatig schoonmaken om de luchtkwaliteit te waarborgen. En kanalen van dit type zijn meestal gemaakt van gegalvaniseerd staal of aluminium, materialen die relatief duurzaam zijn.

Platte kanalen

Platte kanalen zijn een variant van vierkante kanalen, maar met een aanzienlijk lagere hoogte. Ze zijn ideaal voor toepassingen waar de beschikbare ruimte beperkt is, zoals in verlaagde plafonds. Walda: ‘Ze worden onder andere bij de bouw van appartementsgebouwen veel gebruikt om in te storten in betonvloeren, meestal in combinatie met mechanische ventilatie. Met name bij appartementen is de esthetiek een argument voor toepassing. Platte kanalen kunnen immers mooi uit het zicht in de vloer worden verwerkt.’
Net als vierkante kanalen kunnen platte kanalen zorgen voor een verhoogde luchtweerstand. Door de platte vorm wordt de luchtstroom beperkt, wat resulteert in meer drukverlies en hoger energieverbruik. Ook bij deze kanalen zal de luchtsnelheid hoger moeten zijn met mogelijk meer geluidshinder als gevolg. En door hun platte vorm kunnen deze kanalen moeilijker te inspecteren en te reinigen zijn, vooral in smalle gedeelten. Platte kanalen zijn doorgaans gemaakt van stevig materiaal, zoals gegalvaniseerd staal, en hebben in principe een lange levensduur.’

‘Vuilophoping is een probleem dat in alle kanaaltypen optreedt’

Ronde kanalen

Ronde kanalen bieden de laagste luchtweerstand en zorgen voor een gelijkmatige luchtstroom. ‘Ronde kanalen bieden ook meer mogelijkheden om de loop van de installatie op het project aan te passen, bijvoorbeeld door het maken van een sprong,’ zegt Walda. ‘Dit is bij rechthoekige kanalen veelal niet mogelijk, omdat deze op maat worden gemaakt in de fabriek. Aanpassing van de kanalen is arbeidsintensief en maakt de montage duurder.’
Door de gelijkmatige luchtstroom minimaliseren ronde kanalen geluidsoverlast en zorgen ze voor een constante en comfortabele luchtverdeling. En hoeken ontbreken, waardoor ze eenvoudiger schoon te maken zijn. Wat overigens niet wil zeggen dat verontreiniging in deze kanalen niet voorkomt. Walda: ‘Vuilophoping is een probleem dat in alle kanaaltypen optreedt, dus ook in ronde kanalen. Om ronde kanalen aan elkaar te koppelen wordt een steekverbinding toegepast. Deze zijn tot 5 mm dik en daar kan zich wel degelijk vuil ophopen. Voor de montage komt de nodige vakkennis om de hoek kijken. Het aanbrengen van bijvoorbeeld zadels, vereist grote zorgvuldigheid en moet plaatsvinden volgens de voorschriften. Indien verkeerd gemonteerd kan geluidsoverlast optreden en neemt ook de kans op vuilophoping toe.’

Ovale kanalen

Ovale kanalen combineren de aerodynamische voordelen van ronde kanalen met de installatieflexibiliteit van vierkante kanalen. Door hun gestroomlijnde vorm zorgen ovale kanalen voor minder luchtweerstand in vergelijking met vierkante of platte kanalen. De lagere luchtweerstand in ovale kanalen zorgt voor een gelijkmatigere luchtverdeling en geeft minder kans op geluidsoverlast. Een ander voordeel is dat ovale kanalen doorgaans makkelijker zijn schoon te maken dan vierkante kanalen. Dit maakt ze onderhoudsvriendelijker en het draagt bij aan een betere luchtkwaliteit. De materialen voor ovale kanalen variëren, maar meestal worden dezelfde duurzame materialen gebruikt als bij ronde en vierkante kanalen.